Kuzey Makedonya'nın AB ile ilişkilerinde yeni bir sayfa

Bulgaristan, Kasım 2020'de Kuzey Makedonya'nın AB ile müzakere çerçevesini; ortak tarih, dil ve ülkedeki Bulgar topluluğunun haklarına ilişkin talepler üzerindeki anlaşmazlık nedeniyle veto etti.

Anlaşmazlığın çözümü adına, Kuzey Makedonya Dışişleri Bakanı Buyar Osmani ve Bulgar mevkidaşı Teodora Gençovska, 17 Temmuz'da Bulgaristan'ın başkent Sofya'da, Kuzey Makedonya'nın AB ile müzakerelere başlaması için kilit belgelerden biri olan ikili protokol imzaladı.

Protokol, Kuzey Makedonya ve Bulgaristan'ın tarihi şahsiyetleri ve olayları ortaklaşa anmalarını, tarih ve coğrafya kitaplarında değişiklikler yapılmasını, her iki ülkede de toprak iddialarından ve nefret söyleminden kaçınmayı öngörüyor.

Kuzey Makedonya, Arnavutluk ile birlikte bugün, 19 Temmuz'da AB ile katılım müzakerelerine başladı. Arnavutluk ile Kuzey Makedonya yine bugün yapılacak hükümetler arası konferansa katılacak ardından AB ilk adım olarak iki ülkenin tarama sürecine başlayacak.

Protokolün imzalanmasının öncesinde, 16 Temmuz'da Kuzey Makedonya Meclisinde, Fransa'nın Bulgaristan ile Kuzey Makedonya arasındaki anlaşmazlığın çözümü için AB dönem başkanlığı sırasınca sunduğu önerinin sonuçları oylandı. Aynı gün, Kuzey Makedonya hükümeti, oturum düzenleyerek Meclisin aldığı sonuçları kabul etti ve ülkenin AB entegrasyon sürecindeki engeli kaldıracak 30 Haziran tarihli Fransız önerisini onaylama kararı aldı.

Fransız önerisi

Fransa'nın AB dönem başkanlığı sırasınca sunduğu öneri, iki belgeden oluşuyor. AB Konseyi sonuçları ve Müzakere Çerçevesi. Konseyin sonuçlarında, diğer hususların yanı sıra Bulgarların Kuzey Makedonya Anayasasına girmesi, ilk hükümetler arası konferans ve müzakerelerin resmi olarak başlamasının ardından öngörülüyor. Müzakere Çerçevesinde, Makedon dili, ek dipnotlar ve açıklamalar olmadan, "Makedonca" olarak tanımlanıyor. Kuzey Makedonya hükümetinin memnun olmadığı bir önceki Fransız önerisinin aksine, son öneride dil ile ilgili paragraf daha açık ve basit yazıldığı görülüyor.

Kuzey Makedonya'daki iç siyasi durum göz önünde bulundurulduğunda, muhalefetteki VMRO-DPMNE ve lideri Hristiyan Mickoski, her fırsatta Fransız önerisine karşı olduklarını ve "Makedonya'nın Bulgarlaşmasını" önlemek için sonuna kadar savaşacaklarını ifade ediyor.

Kuzey Makedonya Başbakanı Dimitar Kovaçevski, önerinin Mecliste onaylanmasının ardından düzenlediği basın toplantısında, bu kararla ülkesinin katılım müzakereleri sürecinin başladığını, "objektif olarak ülke için tarihi bir adımın daha tamamlandığını" ifade etti.

Ancak bu doğrultuda Bulgaristan ile imzalanan protokole göre Kuzey Makedonya, Bulgarları anayasaya dahil etmeden AB ile fasıl açamayacak. Bunun gerçekleşmesi için 120 sandalyeli Meclisin üçte iki çoğunluğuna, yani 80 milletvekiline ihtiyaç bulunuyor.

Şimdilik hükümet koalisyonu bu desteğe sahip değil, öte yandan İç Makedon Devrimci Örgütü-Makedonya Ulusal Demokratik Birliği (VMRO-DPMNE) önderliğindeki muhalefet koalisyonu da buna karşı olduklarını ifade ediyor.

Bulgaristan Dışişleri Bakanı Teodor Gençovska, ülkesindeki medyaya verdiği brifingde, bundan sonra AB'ye ne zaman gireceği ve müzakere sürecinin ne kadar süreceğinin yalnızca Kuzey Makedonya'ya bağlı olduğunu belirtti.

Kuzey Makedonya ve Bulgaristan arasındaki ikili protokolde ne var?

Protokolün imzalanmasının ardından, Kuzey Makedonya Dışişleri Bakanı Buyar Osmani, basın mensuplarına verdiği brifingde, protokolü tanıttı.

Protokolün karşılıklı olduğuna işaret eden Osmani, "Kuzey Makedonya için üç konu önemliydi. Bunlar, protokolün müzakere çerçevesinin bir parçası olmaması, Makedon dilinin AB ile iletişimde temiz olması ve tarihi meselelerin müzakerelerin dışında olması." ifadelerini kullandı.

Osmani, yasal özünde protokolün içinde gündemin, siyasi diyaloğa, toplantı ve faaliyetlere genel bakışın yanı sıra sektörel iş birliği ve departmanlar arası çalışma gruplarına genel bakış içeren bir toplantı tutanağı olduğunu aktardı. Protokolde her iki ülkenin de önlem almasını gerektiren 5 konu bulunuyor. Bu 5 konu tarih, AB entegrasyonuna destek, nefret söylemi, toprak iddiaları ve komünist rejimin baskı kurbanlarının rehabilitasyonu içeriyor.

Gençovska: Bulgaristan, Kuzey Makedonya'nın resmi dili konusundaki tutumundan geri adım atmıyor

Öte yandan Bulgaristan Dışişleri Bakanı Teodor Gençovska, ülkesindeki medyaya verdiği brifingde, bundan sonra AB'ye ne zaman gireceği ve müzakere sürecinin ne kadar süreceğinin yalnızca Kuzey Makedonya'ya bağlı olduğunu belirtti. Gençovska, "Gelecek adımlar, Bulgarların sadece Makedon Anayasası'na değil, tüm mevzuata dahil edilmesine yol açmalıdır." değerlendirmesinde bulundu.

Bulgaristan'ın, AB ile müzakere belgelerinin Makedon diline çevrileceği göz önüne alındığında, dil konusundaki tutumundan geri adım atmadığına işaret eden Gençovska, "Bulgaristan, Kuzey Makedonya'nın resmi dili konusundaki tutumundan geri adım atmıyor. Bulgaristan'ın bu dili tanımadığı yönündeki Ulusal Meclis kararına tamamen saygı duyuyoruz. Kalan 26 üye bağlamında, onların kendi tutumları var ve biz hiçbir şekilde bizim tutumumuzu kabul etmelerine zorlayamayız ancak Bulgaristan'ın konumu tüm müzakere çerçevesinde garanti altına alındı." ifadelerini kullandı.

Kuzey Makedonya'daki muhalefetten referandum talebi

Bu arada, Kuzey Makedonya'daki iç siyasi durum göz önünde bulundurulduğunda, muhalefetteki VMRO-DPMNE ve lideri Hristiyan Mickoski, her fırsatta Fransız önerisine karşı olduklarını ve "Makedonya'nın Bulgarlaşmasını" önlemek için sonuna kadar savaşacaklarını ifade ediyor.

Mickoski, bir televizyon programında yaptığı açıklamada, partisinin Bulgarların ülke anayasasına eklenmesi noktasında yapılması planlanan anayasa değişiklikleri için referandum talep etme olasılığını değerlendireceğini belirterek, 150 bin imza toplama girişiminde bulunarak vatandaşların meseleyle ilgili fikrini referandumla vermesini sağlamayı amaçladıklarını söyledi.

Geçen dönemde Kuzey Makedonya'daki muhalefet başta hükümet ve Meclis binaları olmak üzere başkent Üsküp'te "Ültimatom-hayır sağ olun" sloganıyla protestolar düzenledi, Fransa'nın Bulgaristan ile anlaşmazlığı çözmeye yönelik sunduğu öneriye karşı memnuniyetsizliklerini ifade etti.

Özetle, Kuzey Makedonya'daki bu siyasi ilişkiler durumunda ve hükümet ile muhalefet arasında Anayasa'nın açılması konusunda fikir birliği eksikliğinde, iki ülke tarafından imzalanan protokolün pratikte ne kadar uygulanacağı belirsiz.

Kuzey Makedonya'ya 2005'te "aday statüsü", müzakerelere başlaması için ilk tavsiye de 2009'da verildi.

Çok engel, tek yol

Ülkeye AB yoluna ilk olarak Yunanistan engel koymuş, bu yüzden Makedonya olan ismini 2018'de Birleşmiş Milletler (BM) arabuluculuğunda imzalanan Prespa Antlaşması ile Kuzey Makedonya olarak değiştirmişti. Ardından ülke 2019'da Fransa'nın AB ile katılım müzakerelerinin metodolojisinde değişiklik talep etmesiyle bir kez daha engelle karşılaşmıştı. 2020 yılının sonuna doğru ise Bulgaristan verdiği vetoyla, Kuzey Makedonya'nın Avrupa entegrasyonunun dil ve tarihi meselelerdeki anlaşmazlıklardan dolayı engellemişti.

Tüm bu gelişmelerin ışığında Kuzey Makedonya, Arnavutluk ile birlikte bugün, 19 Temmuz'da AB ile katılım müzakerelerine başladı. Arnavutluk ile Kuzey Makedonya yine bugün yapılacak hükümetler arası konferansa katılacak ardından AB ilk adım olarak iki ülkenin tarama sürecine başlayacak.